KELDONK EN HAAR MOLEN.
Keldonk (Keeldonck)
Het Noord-Brabantse dorp Keldonk is gelegen, enigszins ingeklemd tussen de rivier de Aa en de Zuid- Willemsvaart, ongeveer 5 kilometer ten zuiden-oosten van Veghel. De plaatsnaam Keldonk, vroeger Keeldonck, is afgeleid van het woord “keel”; grassoort in een laag gelegen gebied (dal van de Aa), en "donk" zijnde een hooggelegen land, woeste heidevelden aansluitend aan het Aa-dal. Het dorp Keldonk bestond al in de 14e eeuw. In de historische mirakelen van Onze lieve Vrouw van 's-Hertogenbosch wordt Keldonk al genoemd in het jaar 1387.
Het aantal inwoners van Keldonk bedraagt momenteel ongeveer 1050.
Korenmolen De Hoop Keldonk
Korenmolen De Hoop werd gebouwd in 1849. In tegenstelling tot algemeen wordt aangenomen is de molen niet afkomstig uit Noord-Holland maar zeer waarschijnlijk uit Groningen. De molen stond in het buurtschap De Friese Wilp, gelegen op de grens van Groningen, Friesland en Drente in de gemeente Marum, aan de Groningse zijde van de provinciegrens.
In 1903 werd de molen daar gekocht door een molenaar uit het dorp De Wilp, die daar in 1901 een grote molen had gebouwd. Blijkbaar kocht hij deze molen op om een concurrent kwijt te raken want hij liet de molen meteen na aankoop afbreken.
Nog in datzelfde jaar (1903) werd deze gekocht door de heer Christiaan Raaijmakers uit Aarle-Rixtel. Hij gaf opdracht de molen naar Keldonk te vervoeren en hem daar opnieuw op te bouwen. De heer Raaijmakers stond in de omgeving bekend als een zeer vakkundige molenaar. Op 25 november 1908 verkocht hij de molen aan Tinus (M.) van Lith. De heer Raaijmakers vertrok naar de molen op de Heuvel in Veghel en vertrok daar later weer naar de watermolen in Nuenen (de Wettense watermolen).
Van de molens op het grondgebied van de voormalige gemeente Erp was de Keldonkse molen “De Hoop” (waarschijnlijk zo genoemd naar de vroegere nabijgelegen zuivelfabriek)
de laatste die gebouwd, en tevens de laatste die gesloopt werd. Al in de Middeleeuwen had Erp een dubbele watermolen, waar een windmolen bij hoorde. In de negentiende eeuw kwamen daar nog twee forse stenen stellingmolens bij, en een jaar na de afbraak van de watermolen in 1896 werd een achtkante houten molen in Boerdonk opgericht.
Over de sloop van deze laatste molen op Erps grondgebied schreef Janus van den Berg (oud-wethouder van de voormalige gemeente Erp en schrijver van artikelen voor de Erpse Krant) op 19 oktober 1972 een artikel in de plaatselijke Erpse Krant. Dit artikel is als historisch document opgenomen op deze site. Onder aan deze pagina vindt u een link om het volledige artikel te lezen.
De Keldonkse molen De Hoop zou bekend worden als de kleinste molen van Nederland in haar soort.
De Bulten en De Roost
De Keldonkse molen “De Hoop” werd gebouwd aan de Aschstraat die liep van de Keldonkse kerk naar Erp. Momenteel heet deze straat De Roost. De naam van deze straat verwijst naar het gelijknamige natuur- en moerasgebied “De Roost”. Dit natuurgebied bestaat uit een samenvoeging van het ten noorden van de weg Keldonk- Erp gelegen gebied “De Bulten” en het ten zuiden van deze weg gelegen gebied “De Roost”. Het gebied waar de molen werd gebouw was gelegen tegen het Aa-dal en de rand van het gebied "De Bulten”. Vanuit de molen kijkt met prachtig uit over zowel “De Bulten” als “De Roost”. In de eerste helft van de 20e eeuw werd in het gebied hoogveen (turf) gewonnen. Deze turf was van zeer matige kwaliteit en werd plaatselijk "klot” genoemd.
Driemaal is scheepsrecht………
Op 28 september 1962 werd een eerste poging gedaan de molen te behouden. In de gemeenteraad werd een plan voorgelegd om de molen met 650 m2 grond van de heer Van Lith te kopen voor een prijs van ƒ 8.000,00. Het te verwachten subsidiebedrag was 40% van de restauratiekosten. De kosten van restauratie werden destijds begroot op ƒ 17.500,00. Helaas bleek de gemeente niet bij machte om de gelden bijeen te krijgen. Mogelijk waren de historische woorden van de voorzitter van de raad, burgemeester Cappetti, hier mede debet aan. Tijdens de raadsvergadering zei hij namelijk; "Naar alle waarschijnlijkheid zal de molen binnen twee jaar in elkaar ploffen".
In 1991 werd er een tweede poging gedaan om de molen te herbouwen. Ondanks de zeer positieve reacties van Staatsbosbeheer (eigenaar van moeras- en natuurgebied “De Roost”) en de heer A. van Nuland, toenmalig eigenaar van de molen, bleek ook deze poging niet haalbaar.
Na grondige voorbereidingen is op 31 december 2007, jawel in “Het jaar van de molen”, de Stichting korenmolen “De Hoop” Keldonk officieel opgericht. Dit is het eerste tastbare resultaat van een periode van goed voorbereidend werk door de werkgroep, maar vooral te danken aan de medewerking van de huidige eigenaar, de familie Van Nuland, de positieve reactie van het gemeentebestuur van de gemeente Veghel en zeker niet op de laatste plaats dankzij het geweldige enthousiasme onder de inwoners van Keldonk.
In 2007 stelde de gemeente Veghel een startsubsidie beschikbaar van € 100.000,00. Toen ook de provincie Noord-Brabant in het kader van de vitalisering platteland Peel en Maasgebied een bijdrage van € 100.000,00 beschikbaar stelde kon de eerste fase van de bouw beginnen. Een nieuw bijgebouw werd gebouwd en de oude stenen molenromp werd volledig gerestaureerd.
In 2016 zijn de vrijwilligers begonnen met de houtconstuctie waaronder de achtkant. Voor het specialistische werk zoals het maalmechaniek tekent Adriaens Molenbouw Weert B.V.
Voor artikel Janus van den Berg 19 oktober 1972;
Algemene informatie van de molen:
| |
Korenmolen De Hoop Keldonk | |
OMSCHRIJVING |
BESCHRIJVING |
Bouwjaar |
1903 (1849) |
Bouwer |
Adriaens Molenbouw Weert BV |
Type/functie |
8-kantige bergkorenmolen |
Ligging |
Langs de weg Keldonk-Erp (De Roost 15a) |
Opdrachtgever bouw |
De heer C. Raaijmakers |
Eerste molenaar |
De heer C. Raaijmakers |
Laatste molenaar |
De heer Sjef van Lith (zoon van 2e eigenaar Tinus van Lith) |
Eigenaar ten tijde van sloop |
Willem van Lankveld |
Huidig eigenaar |
Stichting korenmolen De Hoop Keldonk |
Constructie |
8-kantige bovenkruier, molenberg, romp en kap gedekt met hout waarop dakleer. Een inrijpoort, staartwerk van hout behalve de staartbalk (oude molenroede) met kruiblok. |
Metselwerk onderbouw |
Uitwendig, 8-kantig Inwendig, cilindrisch |
Wiekenkruis |
IJzeren roede fabricaat gebroeders Pot (binnenroede). Fransen uit Vierlingsbeek voor buitenroede. Wiekvorm oorspronkelijk ongewijzigd. |
Vlucht |
18,70 meter |
As |
Gietijzer, lengte 3,40 meter, gewicht ruim 2000 kg. Asgaten 27x34 cm. Huislengte 27 cm. De as is gegoten in Den Haag 1865. |
Kruiswerk |
Engels |
Vang |
Gewone Vlaamse- of blokvang met vangtrommel |
Inrichting |
Gewoon sleepluiwerk, 1 koppel 16-der kunststenen. |
Overbrenging |
- Aantal kammen aswiel 49 - Aantal kammen bonkelaar 25 - Steek 10 cm - Aantal kammen spoorwiel 73 - Aantal kammen steenbonkelaar 27 - Steek 8,3 cm - Overbrengingsverhouding 1:5,3 |
Versieringen |
Boven inrijpoort bevindt zich een stichtingssteen met de inscriptie: M.L. v. Lith 19 15/5 03 |
Gesloopt |
Oktober 1972 door Adriaens Molenbouw Weert BV/Van Schijndel Beek en Donk |
Eigenaar gesloopte onderdelen |
Adriaens Molenbouw Weert BV (2012) |